Od Ilira do današnjih dana - Turistički i prirodni biseri Jezera

Pretpostavlja se da je još u doba Ilira na području današnjeg Jezera bilo naselje, a po predanju, po nalogu ilirske kraljice Teute, prokopan je kanal, tako da se ilirska utvrda nalazila na adi na kojoj se i danas nalazi veći dio naselja.

Na adi je bila utvrda koju je u svom pohodu na Bosnu, 1463. godine, zauzela turska vojska. Danas malobrojno stanovništvo Jezera održva drevnu tradiciju gradnje čamaca, takozvanih jezerskih lađa, tešući ih iz jednog debla drveta.

Jedno od posebnih zdanja koje se nalaze u Jezeru jeste i željeznička stanica koja je izgrađena 1913. гodine, a koju je 102 godine kasnije Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Poslije Drugog svjetskog rata uskotračna pruga i zgrada željezničke stanice su uključene u mrežu Jugoslovenskih državnih željeznica sa javnim prevozom putnika i roba. Zgrada je do 1970. godine služila prvobitnoj namjeni, kada je Uprava Jugoslovenskih državnih željeznica ukinula prugu Srnetica – Jajce. Ova zgrada se trenutno koristi za stanovanje. Bez obzira na to, zgrada željezničke stanice u najvećoj mjeri sačuvana je u izvornom stanju.

Na tromeđi Mrkonjić Grada, Jezera i Jajca, iznad jezera Đol na jugozapadu i Plivskog jezera na sjeveroistoku, nalazi se planina Otomalj.

Zbog svoje pristupačnosti, Otomalj je atraktivan za planinare i ljubitelje prirode tokom čitave godine. Planina se nalazi neposredno iznad središta opštine Jezero, odakle polazi markirana planinarska staza, na 1.054 metra nadmorske visine.

Sa vrha Otomalja prostire se pogled na jezero Đol, rijeku Plivu i Plivsko jezero. Planinarska staza nije tehnički zahtjevna, te omogućava kako planinarima, tako i biciklistima i rekreativcima da uživaju u bogatoj flori kojom Otomalj obiluje, ali i u jedinstvenom pogledu sa vrha planine.

Prethodnih godina uređen je prilazni put do jezera sa parkingom i ugostiteljskim objektom, što će zasigurno doprinijeti popularizaciji ovog jezera za šire mase, a ne samo za lokalno stanovništvo kao što je to bilo do sada. Jezero je ljeti primamljivo za kupače, zbog mirne i tople vode, ali i za ribolovce jer je bogato smuđom i šaranom.

Jezero je locirano upravo na ušću rijeke Plive u Veliko Plivsko jezero, okruženo prelijepim planinskim lancem. Osim što predstavljaju značajan hidropotencijal ova vodena dobra istovremeno su značajan mamac za privlačenje kako ribolovaca, tako i svih ljubitelja nedirnute prirode.

Veliko Plivsko jezero je nastalo dugim prirodnim procesom, a konačno je oblikovano kada je izgrađena hidrocentrala Jajce I. Veliko jezero je dugačko 3.800 metara, širina mu je 500 m, prosječna dubina je 33 m, a najveća dubina je 100 m. Oko pola dužine Velikog jezera pripada teritoriji opštine Jezero. Ovo jezero pogodno je za veslačke sportove, jer se voda smatra "teškom", a i ne mrzne tokom zimskog perioda što omogućava ove sportske aktivnosti tokom cijele godine.

Da bi posjetioci slučajni i namjerni lakše pronašli i bolje se orijentisali na području Jezera nedavno je postavljena turistička signalizacija.