Darko Adžaip, šef Odsjeka za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu - Zemljište je naš ključni resurs

Opština Laktaši posjeduje značajan zemljišni potencijal, koji je iznad prosjeka Republike Srpske, dok poljoprivredni proizvođači imaju potrebno iskustvo i tradiciju u toj proizvodnji.

Da zemljište predstavlja ključni prirodni resurs na području opštine Laktaši govori i podatak da sa 25.270 ha čini oko dvije trećine ukupne površine opštine. Najviše se uzgajaju ratarske i povrtarske kulture.

Darko Adžaip, šef Odsjeka za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu, ističe da poljoprivredna proizvodnja uglavnom nije usmjerena na tržište i poznatog kupca, već je neorganizovana i stihijska, sa malom prosječnom veličinom posjeda i relativno malim prinosom, a kao takva i tržišno nekonkurentna.

Adžaip navodi da u budućnosti pažnja treba biti posvećena organizacionim oblicima sa sistemom otkupa, što svakako predstavlja prostor za unapređenje.

eKapija: Laktaši su poznati po proizvodnji hrane, kao poljoprivredni kraj. Šta se najviše uzgaja od kultura i gdje je ujedno najveći potencijal?

- Zemljište i dalje predstavlja ključni prirodni resurs na području opštine Laktaši, a nije zanemariv ni šumski fond. Poljoprivredno zemljište sa 25.270 ha čini oko dvije trećine ukupne površine opštine, što je odredilo poljoprivredu kao jednu od najznačajnijih privrednih grana, dok šume i neplodno zemljište zauzimaju oko jedne trećine. Obradivo zemljište čini 22.480 ha ili 88,96% poljoprivrednih površina, odnosno 57,88% površine opštine. Najviše se gaje ratarske i povrtarske kulture. Kukuruz je glavni usjev, zatim pšenica i ječam, a manje zob, soja i stočno krmno bilje. Od povrća, najviše se uzgaja krompir, luk, kupus, paradajz, paprike i lubenice. Od voća, najzastupljenije su šljive, a zatim trešnje i jabuke. Neprestano raste površina pod voćnjacima, a sve veća pažnja poklanja se i podizanju vinograda.

eKapija: Imajući u vidu veliki potencijal gdje vidite šansu za razvoj sektora? Spada li poljoprivreda u stratešku granu privrede i na čemu će se raditi?

- Svakako da poljoprivreda spada u stratešku granu privrede. Opština Laktaši posjeduje značajan zemljišni potencijal, koji je iznad prosjeka Republike Srpske, a poljoprivredni proizvođači imaju potrebno iskustvo i tradiciju u poljoprivrednoj proizvodnji. Poljoprivredna proizvodnja, posebno u individualnom sektoru, uglavnom nije usmjerena na tržište i poznatog kupca, već je neorganizovana i stihijska, sa malom prosječnom veličinom posjeda i relativno malim prinosom i kao takva tržišno nekonkurentna, posebno u proizvodnji žitarica za prodaju. Proizvodnja voća i povrća može biti isplativa i na malim površinama, ako se obezbijedi organizovan sistem otkupa i plasmana poljoprivrednih proizvoda, koji bi povezao kupce i proizvođače na stalnoj osnovi. Stočarska proizvodnja je i dalje relativno nerazvijena. Udruživanje poljoprivrednih proizvođača je nedovoljno, posebno u oblasti plasmana poljoprivrednih proizvoda, nabavke i korištenja poljoprivredne mehanizacije i tome bi se u budućnosti trebala posvetiti posebna pažnja.

Takođe, problem u proizvodnji voća i povrća je nepostojanje sistema organizovanih otkupnih mjesta, kao i plasman ovih proizvoda putem zadruga, hladnjača, prerađivačkih kapaciteta i drugo, kako bi se obezbijedilo povezivanje proizvođača i kupaca na stalnoj osnovi.

Potrebno je preduzeti aktivnosti na uspostavljanju marketinške infrastrukutre u poljoprivredi (klastera, zadruga, hladnjača i drugo), nastaviti aktivnosti na jačanju genetskog potencijala, podršci organskoj, integralnoj, plasteničkoj proizvodnji, povrtlarstvu, jagodarstvu i pčelarstvu, organizovati obuke poljoprivrednih proizvođača i osoblja za pružanje savjetodavnih usluga, preduzimati aktivnosti na privlačenju investicija u prerađivačke i otkupne kapacitete i podržati izgradnju mini pogona.

eKapija: Koliko je registrovanih gazdinstava ili domaćinstava koji se bave poljoprivrednom proizvodnjom?

- U ranijim godinama, prije razvrstavanja na komercijalna i nekomercijalna gazdinstva 2014. godine, u Registar poljoprivrednih gazdinstava je bilo upisano 2.150 gazdinstava, sa ukupnom veličinom posjeda od 11.033 ha i veličinom obradivog posjeda od 8.881 ha. Prosječna veličina posjeda je 5,13, a obradivog posjeda 4,13 ha. Ovakva struktura i prosječna veličina posjeda ne omogućava konkurentnu tržišnu proizvodnju, prije svega žitarica za prodaju na tržištu. Proizvodnja voća i povrća može biti isplativa i na malim površinama, ako se obezbijedi organizovan sistem plasmana i otkupa poljoprivrednih proizvoda, koji bi povezao kupce i proizvođače na stalnoj osnovi, što trenutno nije slučaj.

Od pitanja u Popisu iz 2013. godine koja su se odnosila na poljoprivrednu proizvodnju, publikovani su i obrađeni podaci o broju poljoprivrednih domaćinstava koja obavljaju poljoprivrednu aktivnost 3.882 i broju poljoprivrednih domaćinstava koja obavljaju poljoprivrednu aktivnost i prodaju proizvoda na tržištu 662. Takođe, prema novom Registru poljoprivrednih gazdinstava, kada su gazdinstva razvrstana na komercijalna i nekomercijalna, ukupan broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava se kreće oko 1.000.

eKapija: Postoje li određeni oblici organizacija koje se bave otkupom i preradom poljoprivrednih proizvoda. Ima li prostora za povećanje kapaciteta otkupa?

- Osim, kroz različita udruženja poljoprivrednih proizvođača i pojedinačne ugovorne odnose sa otkupljivačima i krajnjim prodavcima, na području opštine ne postoje zadruge ili slični organizacioni oblici sa sistemom otkupnih mjesta, koja kroz kooperantske odnose organizuje ozbiljniju proizvodnju i otkupljuje poljoprivredne proizvode od zadrugara i kooperanata. Na području opštine Laktaši postoji nekoliko manjih hladnjača u vlasništvu individualnih poljoprivrednih proizvođača i samo jedna hladnjača većeg skladišnog kapaciteta oko 2.000 tona u Laktašima, koju pod zakup koristi preduzeće koje se bavi otkupom ograničenih količina i vrsta voća i povrća, bez organizovanja proizvodnje kod kooperanata. Sve navedeno jasno pokazuje da bi u budućnosti pažnja trebala biti posvećena organizacionim oblicima sa sistemom otkupnih mjesta, što svakako predstavlja prostor za unapređenje.

eKapija: U kom pravcu bi trebalo da ide razvoj prehrambene industrije kako bi i plasman poljoprivrednih proizvoda bio bolji? Postoji li strategija za to?

- Prema raspoloživosti poljoprivrednih površina Republika Srpska spada u sam evropski vrh, a značajno je više i od svjetskog prosjeka. Plodno zemljište, čisti izvori vode i nezagađen vazduh čine dobru osnovu za proizvodnju organske hrane. Postojanje geotermalnih voda u značajnom procentu poljoprivrednog zemljišta omogućava ulaganja u stakleničku i plasteničku proizvodnju. Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju, klimi te različitim geološkim uslovima, biodiverzitet ljekovitog i aromatičnog bilja na prostorima RS, veoma je bogat. Najzastupljenije grane u okviru prehrambene industrije su: mlinsko-pekarska industrija, prerada voća i povrća, proizvodnja mlijeka i mliječnih prerađevina, proizvodnje mesa i mesnih prerađevina, konditorska industrija i proizvodnja tjestenine. Analize su pokazale da su sektori proizvodnje i prerade mlijeka, te voća i povrća najkonkurentiji s obzirom na povoljne klimatske uslove i mogućnost plasmana na domaće i strano tržište. Broj kompanija koje imaju uvedene sisteme kvaliteta: ISO 9001:2000 i HACCP sistem kvaliteta bilježi konstantan rast.

Vlada RS i relevantna ministarstva kontinuirano rade na unapređenju sektora poljoprivrede u pravcu povećanja prihoda i kvaliteta života poljoprivrednog i seoskog stanovništva, prilagođavanja pravilima i standardima EU i Svjetske trgovinske organizacije, te povećanja konkurentnosti ovog sektora. Obezbjeđenje podsticajnih sredstava za razvoj poljoprivrede i seoskih područja, regulisano je zakonom i podzakonskim aktima te planovima koji su u skladu sa Strategijom razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srpske.

eKapija: Ima li opština mjere da iskoristi stvarni potencijal?

- Opština Laktaši je u periodu 2019/2020 godine izradila "Osnovu zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta opštine Laktaši", nosilac izrade JU Poljoprivredni institut Republike Srpske, a koji svakako predstavlja "Inventar stanja zemljišnih resursa opštine Laktaši", kao komponente procesa planiranja korišćenja zemljišta na području opštine. Navedenim dokumentom je potvrđen poljoprivredni potencijal opštine Laktaši, a ujedno i definisane prioritetne mjere sa prijedlogom ovlaštenih institucija za njihovo sprovođenje.

eKapija: U čemu se do sada ogledala podrška opštine poljoprivrednim proizvođačima. Mogu li se očekivati veći podsticaji i podrška?

- Skupština opštine Laktaši i ove godine je, kao i svih ranijih godina, usvojila Program korištenja sredstava za podsticaj proizvodnje za 2021. godinu. Navedenim Programom su definisani odgovarajući instrumenti i mjere direktne materijalno-finansijske podrške poljoprivrednim proizvođačima čime se postiže proizvodno i tehnološko restruktuiranje, povećanje produktivnosti, konkurentnosti, nivo zaštite poljoprivredne proizvodnje i životne sredine i doprinosi ruralnom razvoju. Finasiranje Programa planirano je Budžetom opštine Laktaši za 2021. godinu u okviru potrošačke jedinice 00560150 Odjeljenje za privredu i društvene djelatnosti. Planirana sredstva za realizaciju Programa za 2021. godinu iznose 230.000 KM za različite programske poljoprivredne aktivnosti, te se svake godine trudimo na sveobuhvatan način, kroz izdvajanje vecih finansijskih sredstava uvećati podsticajna sredstva.