Kako da postanete kupac-proizvođač električne energije (prozjumer) u Srbiji?

Koncept prozjumera nije nov, ali u legislativi Evropske unije nije postojao do pre osam godina. Glavni razlog zbog koga je uveden jesu domaćinstva, odnosno fizička lica, koja nisu mogla da prodaju električnu energiju, već su morala da osnuju privredna društva (pravna lica), kako bi izdavala račun za višak proizvedene struje.

U srpskom zakonodavstvu uveden je tek 2021. godine i to donošenjem Zakona o korišćenju obnovljivih izvora energije koji je kupca-proizvođača definisao kao krajnjeg kupca koji je na unutrašnje instalacije priključio sopstveni objekat za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora energije, pri čemu se proizvedena električna energija koristi za snabdevanje sopstvene potrošnje, a višak proizvedene električne energije isporučuje u prenosni sistem, distributivni sistem, odnosno zatvoreni distributivni sistem.

Opšti uslovi za sticanje statusa prozjumera su:

- zaključenje ugovora o potpunom snabdevanju, sa neto merenjem odnosno neto obračunom;

- da instalisana snaga proizvodnog objekta nije veća od odobrene snage priključka objekta krajnjeg kupca;

- da proizvodni objekat i merno mesto ispunjavaju sve tehničke i bezbednosne zahteve u skladu sa pravilima o radu nadležnog operatora sistema, odnosno Elektrodistribucije Srbije, kao i pravilima za priključenje objekata na prenosni sistem u slučaju priključenja na prenosni sistem i na deo distributivnog sistema kojim upravlja navedeni;

- priključenje na svoju unutrašnju instalaciju proizvodni objekat.

U zavisnosti od instalirane proizvodne snage fotonaponskih modula, od toga da li se radi o stambenoj zajednici, proizvodnom objektu ili domaćinstvu, kao i od toga da li se predaje električna energija u sistem ili se proizvodi isključivo za sopstvene potrebe, postoje različiti uslovi koji treba da ispune kako biste postali prozjumer i upisali se u Registar kupaca-proizvođača koji vodi Elektroprivreda Srbije. Detaljni uslovi opisani su u Uredbi o kriterijumima, uslovima i načinu obračuna potraživanja i obaveza između kupca - proizvođača i snabdevača.

Uvidom u Registar utvrdili smo da je na dan objave ovog teksta u registar upisano 135 domaćinstava i 19 subjekata koji nisu domaćinstvo ili stambena zajednica, dok nijedna stambena zajednica još uvek nije upisana. Prema izjavi Ministarstva rudarstva i energetike, ukupna instalisana snaga prozjumera u Srbiji je 2,15 MW, a podneti su zahtevi za još 25 MW.

Objekti koji stiču status prozjumera po pojednostavljenoj proceduri su:

- individualna domaćinstva sa direktnim merenjem do 50 KW;

- objekat kupca koji nije domaćinstvo ili stambena zajednica instalirane proizvodne snage fotonaponskih modula do 10,8 KW.

Pod pojmom pojednostavljena procedura smatra se da:

- nije potreban akt nadležnog organa za izgradnju proizvodnog modula;

- izgradnja proizvodnog modula i prilagođenje mernog mesta se vrši u skladu sa Opštim uslovima za priključenje Elektrodistribucije Srbije;

- nakon izgradnje proizvodnog modula i prilagođenja mernog mesta, korisnik se obraća snabdevaču tj. Elektroprivredi Srbije za zaključivanje ugovora o potpunom snabdevanju sa neto merenjem (za domaćinstva), odnosno neto obračunom (za kupce koji nisu domaćinstva ili stambene zajednice);

- nakon dobijanja obaveštenja o zaključenom ugovoru, Elektrodistribucija Srbije u roku od pet dana priključuje objekat kupca-proizvođača ukoliko nema primedbi na izvedene radove i dokumentaciju.

Objekti za koje je potrebna izrada separata o priključenju za sticanje statusa prozjumera su objekti kupaca koji nisu domaćinstvo ili stambena zajednica instalirane proizvodne snage fotonaponskih modula od 10,8 KW do 50 KW. U odnosu na pojednostavljenu proceduru, u ovom slučaju je obavezan probni rad proizvodnog modula, a izgradnja proizvodnog modula i prilagođenje mernog mesta se ne vrši u skladu sa Opštim uslovima, nego u skladu sa Separatom o priključenju i Rešenjem o odobrenju za priključenje.

Za sticanje statusa prozjumera, stambene zajednice koje grade proizvodne objekte instalirane snage do 50 KW moraju ispuniti sledeće uslove:

- da se donese odluka skupštine stambene zajednice za instalaciju proizvodnog objekta električne energije na krovu stambene zgrade;

- da instalirana snaga proizvodnog objekta ne može biti veća od jednovremene snage članova zajednice koji učestvuju u izgradnji;

- da skupština stambene zajednice podnosi zahtev Elektrodistribuciji Srbije za izdavanje odobrenja za priključenje proizvodnog objekta;

- da se proizvodni objekat na distributivni sistem električne energije priključuje preko posebnog mernog mesta;

- da se proizvedena energija na posebnom mernom mestu prebija sa potrošnjom članova stambene zajednice koji su učestvovali u izgradnji;

- da svaki član stambene zajednice sa istim snabdevačem zaključuje ugovor o potpunom snabdevanju sa neto merenjem.

A za proizvodne objekte instalirane snage preko 50 KW neophodno je:

- akt nadležnog organa za izgradnju proizvodnog objekta;

- da se korisnik direktno obrati Elektrodistribuciji Srbije za uslove za projektovanje i priključenje, kao i uslova za ishodovanje odobrenja za izvođenje radova;

- da se nakon ishodovanja odobrenja za izvođenje radova, korisnik obrati za odobrenje za priključenje;

- da se proizvodni objekat gradi na osnovu dobijenih uslova za projektovanje i priključenje i odobrenja za priključenje;

- takođe, obavezan je i probni rad proizvodnog modula.

Izmenama prethodno navedene Uredbe Vlada Republike Srbije 30. juna 2022. godine uvodi novu podkategoriju prozjumera, a to su prozjumeri koji ne isporučuju električnu energiju u distributivni sistem električne energije, nego je koriste isključivo za sopstvene potrebe. Za razliku od ostalih, u ovom konkretnom slučaju se zaključuje Ugovor o snabdevanju sa unapred određenim količinama električne za svaki obračunski period tokom perioda snabdevanja.

Treba naglasiti i to da domaćinstva i stambene zajednice stiču pravo na neto merenje (net metering) koje podrazumeva da se za višak električne energije isporučene u mrežu u toku jednog meseca umanjuje račun u kilovat-satima u narednom mesecu. Firme imaju drugi sistem obračuna, koji se zove neto obračun (net billing). Kod njih se višak električne energije preračunava u novac, i račun u narednom mesecu se umanjuje za taj iznos.

Uredbom je propisano i da se će se poravnavanje potraživanja i obaveza između prozjumera i snabdevača vršiti svake godine 1. aprila.

Za više informacija o ovoj temi, možete kontaktirati Milosevic Law Firm.