Poljoprivreda, kulturni i eko-turizam na severu Bačke - Prostorni plan područja posebne namene "Subotičke pustare i jezera" predviđa i prekogranično povezivanje sa Mađarskom

(Ludaško jezero) Subotica i Kanjiža mogle bi uskoro da dobiju nove turističke sadržaje - uređene rezervate, salaše i jezera sa plažama, ali i područja na kojima bi se odvijala tradicionalna i organska poljoprivredna proizvodnja. Predviđeno je i unapređenje prekogranične saradnje sa susednom Mađarskom jer bi zajednički pristup u upravljanju zaštićenim područjima, prijemu posetilaca, prezentaciji i edukaciji o ovom prostoru pomogao u osvetljavanju problema ugroženosti i krajnjem cilju - očuvanju prirodnih vrednosti, predela i biodiverziteta ovog dela Panonske nizije.

Među glavnim razlozima za izradu Prostornog plana područja posebne namene "Subotičke pustare i jezera" je stvaranje uslova za realizaciju nacionalnih, regionalnih i lokalnih interesa u okviru tri zaštićena područja sa svojim zaštitnim zonama. Reč je o Predelu izuzetnih odlika "Subotička peščara", Specijalnom rezervatu prirode "Selevenjske pustare" i Specijalnom rezervatu prirode "Ludaško jezero".

- S obzirom na položaj, jedan od razloga za izradu Plana je i definisanje aktivnosti radi povezivanja klastera ovih zaštićenih područja, utvrđenog planovima višeg reda, sa prekograničnim prirodnim dobrima u Republici Mađarskoj. Vodotok Kereš, koji predstavlja ekološki koridor od međunarodnog značaja i čiji tok je na prostoru Republike Mađarske i Republike Srbije, čini okosnicu budućeg prekograničnog područja – kaže za "eKapiju" Slavica Pivnički iz JP "Zavoda za urbanizam Vojvodine", diplomirani inženjer pejzažne arhitekture i odgovorni planer.

Povoljan geosaobraćajni položaj

(Prikaz planiranog uređenja letnjeg kampa na Starom strelištu) Prostorni plan područja posebne namene "Subotičke pustare i jezera" je na 24. Međunarodnom salonu urbanizma u Nišu, početkom novembra, dobio treću nagradu u kategoriji "Regionalni prostorni planovi i prostorni planovi područja posebne namene". Nosilac izrade Plana, koji je finansiran iz budžeta AP Vojvodine, je Pokrajinski sekretarijat za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine, a obrađivač je Javno preduzeće za prostorno i urbanističko planiranje i projektovanje "Zavod za urbanizam Vojvodine" Novi Sad. Plan je trenutno u proceduri donošenja.

- Prostornim planom je obuhvaćena površina od 45.499,69 ha, a u okviru ovog obuhvata posebna namena prostora, koja čini zaštićena područja, njihove zaštitne zone i zonu uticaja na zaštićena područja, iznosi 17.061,63 ha, odnosno 37%. Posebnom namenom obuhvaćeno je poljoprivredno, šumsko, vodno i građevinsko zemljište, a na ovom prostoru nalazi se zona građevinskih područja naselja, zona retkog stanovanja van građevinskog područja naselja, vikend naselja, salašarska naselja, radni, infrastrukturni i komunalni sadržaji i edukativno-sportsko-rekreativni i turistički lokaliteti - objašnjava Slavica Pivnički.

Prostorne prednosti područja koje je obuhvaćeno planom su povoljan geosaobraćajni položaj u okviru AP Vojvodine, dobra saobraćajna povezanost (veza sa putnim pravcem koridor 10b - auto-put E-75 i saobraćajne veze između naselja u obuhvatu Prostornog plana preko državnih puteva I i II reda) i razvijena mreža ukupno 10 naselja od kojih 6 pripada Gradu Subotici (Kelebija, Subotica, Palić, Hajdukovo-Nosa, Šupljak i Bački Vinogradi), a 4 opštini Kanjiža (Male Pijace, Mali Pesak, Horgoš i Martonoš).

Ruralni razvoj i turizam uz jačanje kulturnog nasleđa

(Planirani izgled šumarske kuće, Selevenjske pustare) Glavni pravci razvoja ovog područja su ruralni razvoj, razvoj turizma i održivi razvoj ekonomskih aktivnosti, kao i fizička uređenost prostora, sa posebnom akcentom na jačanje prirodnog i kulturnog nasleđa usklađenog sa zaštitom prirode i životne sredine.

Osnovni cilj novog Prostornog plana je očuvanje i unapređenje predela i njegovo održivo korišćenje. Planska rešenja podrazumevaju zaštitu svih prirodnih sistema i resursa, pre svega korišćenja poljoprivrednog, šumskog i vodnog zemljišta u skladu sa uslovima zaštite prirode.

- U okviru infrastrukturnih sistema, primarni zadatak je poboljšanje veza između zaštićenih područja u posebnoj nameni sa naseljima u okruženju i veza između postojećih i planiranih turističkih lokaliteta, kroz razvoj saobraćajne infrastrukture, a posebno nemotornog saobraćaja (biciklističkog i pešačkog) – ističe Slavica Pivnički.

Oko Ludaša se planira formiranje zaštitnog pojasa, predviđa se revitalizacija salaša i njihovo uključivanje u turističku ponudu. Prioritet u privrednom razvoju biće prelazak na delatnosti koje su u skladu sa zaštitom prirode – razvoj tradicionalne i organske poljoprivredne proizvodnje, eko-turizam, prekogranično povezivanje i saradnja.

- Za Kelebijsko jezero planira se dovođenje vode u njegov drugi sektor, formiranje plaže i njegovo uređenje kao sportsko-rekreativni kompleks, zatim isto takvo uređenje okoline Tresetnog jezera. Nakon uređenja imovinsko-pravnih odnosa Staro strelište postaće Vizitorski centar u režimu trećeg stepena zaštite. Na Ludašu se već nalazi Vizitorski centar i predviđa se njegovo proširenje, a na zapadnom delu jezera arheološki lokalitet Budžak biće uključen u kulturni turizam - navodi Slavica Pivnički.

Privreda uslovljena zaštitom prirode

(Subotička peščara) Privredne aktivnosti na prostoru obuhvata ovog prostornog plana su planirane i prostornim planovima lokalnih samouprava (Grad Subotica i opština Kanjiža). U posebnoj nameni prostora privredni razvoj je moguć i na novim lokalitetima, ali takođe, u skladu sa uslovima zaštite prirode. To podrazumeva formiranje novih radnih sadržaja u posebnoj nameni, ali van zaštićenih područja i njihovih zaštitnih zona i posebno razvoj turizma na planiranim edukativno-sportsko-rekreativnim i turističkim lokalitetima (12 lokaliteta).

U posebnoj nameni su na osnovu važećih uredbi za zaštitu propisane zabranjene aktivnosti vezano za korišćenje geoloških resursa, pa je tako zabranjena eksploatacija mineralnih sirovina (otvaranje naftnih bušotina, eksploatacija gasa, otvaranje novih pozajmišta peska i eksploatacija treseta).

U pripremi i izradi Prostornog plana, uspostavljena je saradnja sa stručnim institucijama i organizacijama, kao i preduzećima koji imaju nadležnost na planskom području, a ovlašćeni su da utvrđuju posebne uslove za zaštitu i uređenje prostora i izgradnju objekata.

- Učesnici u ostvarivanju Prostornog plana u Republici Srbiji su organi i institucije na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou, koje se pre svega bave zaštitom prirodnih i kulturnih dobara i prirodnih resursa i razvojem privrede, prvenstveno turizma, poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. U implementaciji ovog Prostornog plana učestvuju nadležna ministarstva, pokrajinski sekretarijati, teritorijalne jedinice lokalne samouprave Grada Subotice i opštine Kanjiža, Pokrajinski zavod za zaštitu prirode Novi Sad, upravljač nad zaštićenim područjima JP "Palić-Ludaš", Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture Subotica, turističke organizacije i drugi organi, organizacije i javna preduzeća koja imaju nadležnost na ovom području - zaključuje Slavica Pivnički u razgovoru za "eKapiju".

Marko Andrejić


(Napomena: Prostorni plan područja posebne namene "Subotičke pustare i jezera" prezentovan je na Salonu urbanizma koji je održan 06.11.2015. u Nišu, u organizaciji Udruženja urbanista Srbije)