Državni dug na kraju marta 4,67 mlrd EUR

Ukupan državni dug bez depozita krajem marta je iznosio 4,67 mlrd EUR ili 66,36% BDP-a, pokazuju podaci Ministarstva finansija. Uzimajući u obzir depozite, navode, ukupan državni dug iznosio je 3,89 milijardi ili 55,36% BDP-a.

Depoziti su krajem marta iznosili 774,24 mil EUR, uključujući 38,447 unci zlata čija je vrijednost 78,81 mil EUR, ili 11,01% BDP-a.

Podaci Ministarstva finansija ukazuju i da je ukupan spoljni dug Crne Gore na kraju marta iznosio je 4,16 mlrd EUR, odnosno 59,09% BDP-a, što je za 639,36 miliona više u odnosu na isti period lani. To je, pojasnili su, uticalo i na povećanje depozita.

- Naime depoziti su na kraju marta bili za 621,83 mil EUR veći u odnosu na kraj 2023. godine - naveli su iz Ministarstva finansija.

Unutrašnji dug Crne Gore iznosio je 511,29 mil EUR, odnosno 7,27% BDP-a, što je za 31,32 miliona manje u odnosu na kraj 2023.

- Pored činjenice da u toku prvog kvartala nije bilo zaključivanja novih kreditnih aranžama na domaćem tržištu, smanjenje unutrašnjeg duga je rezultat redovne otplate koja se u najvećem dijelu odnosi na otplatu državnih zapisa emitovanih u decembru prošle godine u iznosu od 20 mil EUR, kao i na otplatu rata po osnovu ranije zaključenih kreditnih aranžmana - navodi se u izvještaju o stanju javnog duga koji je objavilo Ministarstvo finansija.

Tokom prvog kvartala došlo je do povećanja neto državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2023. godine za 608,04 mil EUR, dok je njegovo povećanje u odnosu na BDP svega 7,07%.

- Povećanje duga je uslovljeno povećanjem spoljnjeg duga usled realizacije emisije obveznica na međunarodnom tržištu. Zakonom o budžetu za 2024. godinu kao i Odlukom o zaduživanju Crne Gore za 2024. godinu predviđeno je da se država u 2024. može zadužiti do 650 mil EUR za potrebe obezbjeđenja nedostajućih sredstava u ovoj godini. Takođe, u Zakonu je predviđena i mogućnost dodatnih 500 miliona zaduživanja na domaćem ili inostranom tržištu za potrebe refinansiranja duga i stvaranja fiskalne rezerve - pojašnjeno je.

Shodno navedenom, navode, u prvom kvartalu 2024. godine, tačnije 6. marta, Ministarstvo finansija je u saradnji sa četiri renomirane banke, realizovalo transakciju emisije obveznica na međunarodnom finansijskom tržištu u iznosu od 750 mil USD po cijeni od 100% nominalnog iznosa, sa rokom dospjeća od sedam godina i kamatnom stopom od 7,25% godišnje, odnosno izvedenom kamatnom stopom u eurima od 5,88%. Ovo je prva dolarska obveznica Crne Gore, koja je istovremeno omogućila širi spektar investitora koji u prethodnom periodu nijesu imali prilike da ulažu u državne obveznice Crne Gore.

- Emisiju je podržalo preko 200 globalnih investitora koji su iskazali dugoročno povjerenje u Crnu Goru. Kada je riječ o strukturi investitora, u pogledu regiona odakle dolaze, najviše su zastupljeni investitori iz Sjedinjenih američkih država (47%), Velike Britanije (29%), Kontinentalne Evrope (22%), dok preostalih 2% predstavlja investitore iz ostatka Svijeta - piše u dokumentu.

U pogledu oblasti poslovanja investitora najviše su zastupljeni investicioni fondovi sa 92%, banke sa 4%, penzioni fondovi i osiguranja sa 3%.

- U cilju otklanjanja valutnog rizika, istog dana, nakon realizacije emisije dolarskih obveznica, realizovana je i transakcija unakrsnog valutnog svopa kojom je izvršena konverzija ukupnog dolarskog iznosa emisije obveznica, u iznosu od 750 mil USD, prema utvrđenom kursu EUR/USD od 1,0905 i prosječnoj kamatnoj stopi od 5,88%. Transakcija je zaključena na period od 7 godina (prati rok dospijeća obveznice) sa obaveznom klauzulom revizije nakon 3,5 godine. Sredstva obezbjeđena kroz zaduženje, u skladu sa Zakonom o budžetu za 2024. godinu, će se koristiti isključivo za finansiranje otplate postojećeg duga, kao i finansiranje kapitalnog budžeta i stvaranje fisklane rezerve za narednu godinu - piše dalje u dokumentu.

Iz Ministarstva finansija podsjećaju da se na međunarodnom tržištu kapitala kotiraju ukupno četiri izdanja obveznica izdatih od strane Crne Gore, od čega je jedno izdanje denomirano u dolarima u iznosu od 750 mil USD, a preostala tri u eurima, u ukupnom iznosu od 1,75 mlrd EUR.

Kada je u pitanju domaće tržište kotira se jedno izadnje državnih obveznica u iznosu od 50 mil EUR.

- Po osnovu ugovora, koji su zaključeni u ranijem periodu sa međunarodnmh finansijskim institucijama - Svjetska banka i njene afilijacije – IBRD, IDA, zatim Pariski klub, EIB, EBRD, CEB, Evropska komisija, KfW i IFAD, za realizaciju projekata u oblasti komunalnih djelatnosti, energetske efikasnosti, unapređenja putne infrastrukture i slično u toku prvog kvartala 2024. godine povučeno je oko 11,87 mil EUR, gdje je bilo najveće povlačenje za projekat sakupljanja i prečišćavanja otpadnih voda u Podgorici kod KfW banke u iznosu od 3,33 mil EUR, kao i za projekat nabavke minobacača kod Hapoalim banke u iznosu od 2,98 miliona - piše u izvještaju.

Kada je riječ o domaćem tržištu, nije bilo novih zaduženja. Sa druge strane, izvršena je otplata državnog duga po osnovu glavnice, u ukupnom iznosu od 101,09 mil EUR, od čega se 28,91 miliona odnosilo na otplatu duga rezidentima, dok je otplata duga nerezidentima iznosila 72,38 mil EUR. U istom periodu otplaćena je i kamata u iznosu od 15,33 mil EUR, od čega je otplata domaće kamate iznosila 2,62 miliona, dok je otplata ino kamate iznosila 12,72 mil EUR.

- Ako posmatramo strukturu državnog duga u dijelu učešća spoljnjeg i domaćeg duga, evidentno je da spoljnji dug dominira sa učešćem od 89,05%, dok se 10,95 državnog duga odnosi na domaći dug - naveli su iz Ministarstva finansija.

Takođe, u cilju unapređenja valutne strukture portfolija duga i obezbjeđivanja od valutnog rizika u toku prvog kvartala Ministarstvo finansija je zaključilo hedžing aranžman za dolarski kredit sa Exim Kina bankom za projekat autoputa Bar-Boljare. Hedžing transakcija je zaključena sa četiri renomirane evropske i američke banke.

Iz Ministarstva objašnjavaju da se hedžing transakcija, odnosno, unakrsni valutni svop se realizuje tako što se između banaka i Ministarstva finansija vrši razmjena gotovinskih tokova na način što banke dostavljaju Ministarstvu finansija dolarski iznos glavnice i kamate, obračunate po stopi od 2%, prema amortizacionom planu koji Ministarstvo finansija ima sa Exim Kina bankom, dok Crna Gora plaća bankama glavnicu kredita u eurima konvertovanu po ugovorenom kursu EUR/USD od 1,087, uvećanu za iznos eurske kamate obračunate na neizmireni dio eurskog duga po prosječnoj kamatnoj stopi od 0,98%. Pomenuti dolarski iznos Ministarstvo finansija, po prijemu prosleđuje Exim Kina banci u skladu sa dinamikom otplate originalnog kredita.

- Navedeni hedžing aranžman zaključen je na period koji obuhvata cijelokupan period otplate kredita prema Exim Kina banci, sa obaveznim prekidom nakon dvije godine. U skladu sa tim, stanje duga prema Exim Kina banci će se tokom trajanja hedžing aranžmana prikazivati u eurskoj protivvrijednosti prema kursu EUR/USD ugovorenom u hedžing aranžmanu - pojašnjeno je.

Osnovna namjena sprovedene transakcije je obezbjeđivanje portfolia duga od valutnog rizika i jačanje kontrole nad finansijskim obavezama, odnosno poboljšanje valutne strukture državnog duga.

- S tim u vezi, u odnosu na kraj 2023. godine kada je učešće eurskog duga iznosilo 81,33% ukupnog duga, na karu marta ove godine učešće je značajno uvećano i 98,61% duga je u domaćoj valuti, odnosno eurima, dok je učešće duga u američkim dolarima smanjeno sa 17,14% na 0,26% - kazali su.

Iz svega navedenog zaključuje se da, zahvaljujući hedžing aranžmanu, većina duga je efektivno konvertovana u eurima, čime je država postigla veću predvidivost i kontrolu nad svojim finansijskim obavezama.

- Kada govorimo o kamatnoj strukturi državnog duga, evidentno je da u ukupnom državnom dugu, preovladava zaduženje sa fiksnom kamatnom stopom (83,22%) i da je sa toga aspekta portfolio duga stabilan. Zaduženja sa varijabilnom kamatnom stopom uglavnom su vezana za EURIBOR i čine 16,78% državnog duga - dodaju iz Ministarstav.

Podaci iz izvještaja pokazuju da stanje na kraju marta po garancijama izdatim domaćim i ino kreditorima iznosi 144,37 mil EUR, što predstavlja 2,05% BDP-a. Stanje duga po osnovu garancija izdatih domaćim kreditorima na kraju prvog kvartala 2024. godine iznosi 19,97 mil EUR, od čega anagažovana sredstva iznose 64,14 miliona, dok stanje duga po osnovu garancija izdatih ino kreditorima iznosi 124,40 miliona. Od toga je angažovano 397,44 mil EUR.

- Domaće garancije su uglavnom izdate u cilju podrške kompanijama za realizaciju kapitalnih projekata, za restrukturiranje i kao podrška realizaciji sanacionih planova lokalnih samouprava. Spoljne garancije su izdate za implementaciju raznih infrastrukturnih projekata, obezbjeđenje podrške razvoju malih i srednjih preduzeća, kao i u cilju podrške za restrukturiranje željezničke infrastrukture, modernizaciju aerodroma i energetskog sistema - piše u dokumentu.

Ministarstvo finansija u izvještaju podsjeća da je u prvom kvartalu ove godine, agencija za ocjenu kreditnog rejtinga Standard and Poor's (S&P) poboljšala je izgled Crne Gore iz "stabilnog" u "pozitivan", uz očuvanje ocjene kreditnog rejtinga "B/B".

- Prema metodologiji kreditne rejting agencije Standard & Poor’s, a uzimajući u obzir ekonomska kretanja i fiskalne rezultate koji su u samom izvještaju okarakterisani kao pozitivni, neophodno je napomenuti da revidirani izgled (outlook) kreditnog rejtinga za Crnu Goru predstavlja znak pozitivnih kretanja u ekonomiji zemlje, kao i i pozitivnih očekivanja u budućnosti - navodi se u dokumentu.

Kako je pojašnjeno, Standard & Poor's izglede procjenjuje na osnovu potencijalnog kreditnog rejtinga u srednjem i dugom roku. Prilikom utvrđivanja prognoze za rejting, uzimaju se u obzir sve promjene u ekonomskim, političkim, fiskalnim i drugim uslovima.

- U smislu navedenog, izmjena outlooka na "pozitivan" znači da u srednjem i dugom roku može doći do povećanja rejtinga države - zaključuje se u izvještaju.